Lesson 1

วิชาการจัดประสบการณ์ศิลปะสร้างสรรค์สำหรับเด็กปฐมวัย

 ( Creative Art  Experiences  Management  for Early Childhood)

อาจารย์ผู้สอน ว่าที่ ร.ต.กฤตธ์ตฤณน์  ตุ๊หมาด

วันพฤหัสบดีที่  14   มกราคม  2559

เรียนครั้งที่  1   เวลา   08.30 - 13.30 น.  

• อาจารย์แจกใบเช็คชื่อ และให้ทำข้อสอบก่อนเรียน

ความหมายของศิลปะ

• ศิลปะ หมายถึง งานช่างฝีมือเป็นงานที่มนุษย์ใช้สติปัญญาสร้างสรรค์ขึ้นด้วย ความปราณีต งานศิลปะจึงไม่ได้เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่เป็นผลงานที่มนุษย์ใช้ปัญญา ความศรัทธาและความพากเพียร

 ศิลปะแบ่งออกเป็น 3 ประเภท

1. จิตรกรรม (painting) เป็นงานศิลปะที่แสดงออกด้วยการวาด ระบายสี และการจัดองค์ประกอบความงามอื่น เพื่อให้เกิดภาพ 2 มิติ ไม่มีความลึกหรือนูนหนา จิตรกรรมเป็นแขนงหนึ่งของทัศนศิลป์ ผู้ทำงานจิตรกรรม มักเรียกว่า จิตรกร

การจำแนก

จำแนกได้ตามลักษณะผลงานที่สิ้นสุด และ วัสดุอุปกรณ์การสร้างสรรค์เป็น 2 ประเภท คือ 

• จิตรกรรมภาพวาด (Drawing) จิตรกรรมภาพวาด เรียกเป็นศัพท์ทัศนศิลป์ภาษาไทยได้หลายคำ คือ ภาพวาดเขียน ภาพวาดเส้น หรือบางท่านอาจเรียกด้วยคำทับศัพท์ว่า ดรอว์อิง ก็มี ปัจจุบันได้มีการนำอุปกรณ์ และเทคโนโลยีที่ใช้ในการเขียนภาพและวาดภาพ ที่ก้าวหน้าและทันสมัยมากมาใช้ ผู้เขียนภาพจึงจึงอาจจะใช้อุปกรณ์ต่าง ๆ มาใช้ในการเขียนภาพ ภาพวาดในสื่อสิ่งพิมพ์ สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท คือ ภาพวาดลายเส้น และ การ์ตูน

    

• จิตรกรรมภาพเขียน (Painting) ภาพเขียนเป็นการสร้างงาน 2 มิติบนพื้นระนาบด้วยสีหลายสีซึ่งมักจะต้องมีสื่อตัวกลางระหว่างวัสดุกับอุปกรณ์ที่ใช้เขียนอีก ซึ่งกลวิธีเขียนที่สำคัญ คือ

1.การเขียนภาพสีน้ำ (Colour Painting)

2.การเขียนภาพสีน้ำมัน (Oil Painting)

3.การเขียนภาพสีอะคริลิก (Acrylic Painting)

4.การเขียนจิตรกรรมฝาผนัง (Fresco Painting)

5.จิตรกรรมแผง (Panel Painting)

"ฉากแท่นบูชาเกนต์" โดยยัน ฟัน ไอก์ และพี่ชาย, ค.ศ. 1432. 

ฉากแท่นบูชา (altarpiece) บนแผ่นไม้ เขียนทั้งด้านหน้าและด้านหลัง

จำแนกตามยุคสมัยและแหล่งสร้างสรรค์ เช่น

• จิตรกรรมไทย

• จิตรกรรมกอทิก

• จิตรกรรมบาโรก

• จิตรกรรมลัทธิประทับใจ

"อาฟว์นูว์เดอลอเปรา" (Avenue de l'Opéra) โดยกามีย์ ปีซาโร

• จิตรกรรมลัทธิประทับใจยุคหลัง

"ร้อยปีแห่งความมีอิสระ" โดยอ็องรี รูโซ ค.ศ. 1892

• จิตรกรรมเนเธอร์แลนด์เริ่มแรก

"ภาพเหมือนของครอบครัวอาร์โนลฟินิ" (ค.ศ. 1434)

โดย ยัน ฟัน ไอก์

• จิตรกรรมสมัยฟื้นฟูศิลปวิทยา

ทอนโด “พระแม่มารีอัลบา” โดยราฟาเอล

• จิตรกรรมจริตนิยม

• จิตรกรรมสมัยใหม่ยุคพัฒนา  

2.ประติมากรรม (Sculpture) เป็นงานศิลปะที่แสดงออกด้วยการปั้น แกะสลัก หล่อ และการจัดองค์ประกอบความงามอื่น ลงบนสื่อต่างๆ เช่น ไม้ หิน โลหะ สัมฤทธิ์ ฯลฯ เพื่อให้เกิดรูปทรง 3 มิติ มีความลึกหรือนูนหนา สามารถสื่อถึงสิ่งต่างๆ สภาพสังคม วัฒนธรรม รวมถึงจิตใจของมนุษย์โดยชิ้นงาน ผ่านการสร้างของประติมากร ประติมากรรมเป็นแขนงหนึ่งของทัศนศิลป์ ผู้ทำงานประติมากรรม

มักเรียกว่า ประติมากร

ประเภทของงานประติมากรรม

ประเภทของงานประติมากรรม แบ่งเป็น 3 ประเภท ตามมิติของความลึก ได้แก่

1. ประติมากรรมนูนต่ำ ได้แก่ งานประติมากรรมที่มีลักษณะคล้ายคลึงกับประติมากรรมประเภทนูนสูง แต่จะแบนหรือบางกว่าประติมากรรมประเภทนี้ ไม่ปรากฏมากนักในอดีต ซึ่งมักจะได้แก่ ประติมากรรมที่เป็นลวดลายประดับตกแต่ง เช่น แกะสลักด้วยไม้ หิน ปูนปั้น เป็นต้น

2.ประติมากรรมนูนสูง ได้แก่ ประติมากรรมที่ไม่ลอยตัว มีพื้นหลัง ตัวประติมากรรมจะยื่นออกมาจากพื้นหลังค่อนข้างสูง ประติมากรรมที่เป็นลวดลายประดับตกแต่งด้วย เช่น ประติมากรรมปูนปั้นประดับกระจกหน้าบ้าน พระอุโบสถและวิหารต่าง ๆ ตลอดจนถึงการประดับตกแต่งสถาปัตยกรรมในปัจจุบัน เช่น ประติมากรรมที่ปั้นเป็นเรื่องราวหรือเป็นลวดลายประดับตกแต่งอาคาร ตกแต่งฐานอนุสาวรีย์ ตกแต่งสะพาน และสิ่งก่อสร้างต่าง ๆ เป็นต้น และ ลอยและบินได้

3.ประติมากรรมลอยตัว ได้แก่ ประติมากรรมที่ปั้น หล่อ หรือแกะสลักขึ้นเป็นรูปร่างลอยตัวมองได้รอบด้าน ไม่มีพื้นหลัง เช่น รูปประติมากรรมที่เป็นอนุสาวรีย์ประติมากรรมรูปเหมือน และพระพุทธรูปลอยตัวสมัยต่าง ๆ ตลอดไปจนถึงประติมากรรมสำหรับประดับตกแต่ง เป็นต้น

ประติมากรรมประเภทลอยตัวของไทยที่รู้จักกันดี คือ พระพุทธรูปสมัยต่าง ๆ โดยเฉพาะพระพุทธรูปสมัยสุโขทัย ซึ่งถือว่าเป็นพระพุทธรูปคลาสิคของไทยนั้นนับเป็นประติมากรรมลอยตัวที่สมบูรณ์แบบ

3.สถาปัตยกรรม(architecture) หมายถึง ผลงานศิลปะที่แสดงออกสิ่งก่อสร้าง รวมถึงสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวข้องทั้งภายในและภายนอกสิ่งปลูกสร้างนั้น ที่มาจากการออกแบบของมนุษย์ ด้วยศาสตร์ทางด้านศิลปะ การจัดวางที่ว่าง ทัศนศิลป์ และวิศวกรรมการก่อสร้าง เพื่อประโยชน์ใช้สอย สถาปัตยกรรมยังเป็นสื่อความคิด และสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมของสังคมในยุคนั้นๆด้วย

ประเภทของสถาปัตยกรรม

• สถาปัตยกรรมเปิด (Open Architecture) เป็นสิ่งก่อสร้างที่ประชาชนสามารถเข้าไปใช้ประโยชน์ได้ เช่น อาคารบ้านเรือน โรงแรม โบสถ์ ฯลฯ จึงต้องจัดสภาพต่าง ๆ ให้เอื้ออำนวยต่อการอยู่อาศัยของมนุษย์ เช่น แสงสว่าง และการระบายอากาศ

• สถาปัตยกรรมปิด (Closing Architecture) เป็นสิ่งก่อสร้างอันเนื่องมาจากความเชื่อถือต่าง ๆ จึงไม่ต้องการให้คนเข้าไปอาศัยอยู่ เช่น สุสาน อนุสาวรีย์ เจดีย์ต่าง ๆ สิ่งก่อสร้างแบบนี้จะประดับประดาให้มีความงามมากน้อยตามความศรัทธาเชื่อถือ สถาปัตยกรรมเป็นงานทัศนศิลป์ที่คงสภาพอยู่ได้นานที่สุด

 ศิลปะ

• ความงาม (ทางกาย,ทางใจ)
• รูปทรง
• การแสดงออก

" ศิลปะะเป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นจากความคิดสร้างสรรค์ เพื่อให้เกิดความงามและความพึงพอใจ "

•   Art มีรากฐานมาจาก ภาษาลาติน ว่า Ars หมายถึง ทักษะ หรือ ความชำนาญ หรือความสามารถพิเศษ

ปรัชญาศิลปศึกษา

• มุ่งสนับสนุนความคิดสร้างสรรค์
• เป็นเครื่องมือในการแสดงออก และใช้ความคิดสร้างสรรค์
• ให้ความสำคัญกระบวนการสร้างสรรค์งาน
• เน้นความไวในการรับรู้ด้านอารมณ์
• ความรู้สึกที่มีอยู่เบื้องหลังผลงาน
• สนับสนุนให้ผู้เรียนค้นคว้า ทดลองสิ่งใหม่ๆ
• นำไปพัฒนาชีวิตด้านอื่นๆ ได้

ความสำคัญของศิลปะ

• ตอบสนองตามความต้องการของเด็ก
       - เด็กชอบวาดรูป
       - เด็กมีความคิด จินตนาการ
       - เด็กใช้ถ่ายทอดความรู้สึกนึกคิดที่บางครั้งไม่สามารถพูดได้
       - เด็กต้องการสนับสนุนจากผู้ใหญ่
       - เด็กต้องการกำลังใจ การสร้างความเชื่อมั่น และ ความภาคภูมิใจ

ความสำคัญของการจัดประสบการณ์

• เป็นรากฐานทางการศึกษาที่สำคัญสำหรับเด็ก
       - ร่างกาย อารมณ์-จิตใจ สังคม และ สติปัญญา
• ช่วยจัดสรรประสบการณ์ที่มีผลต่อการเรียนรู้ให้กว้างขึ้น
       - กระบวนการทางศิลปะจะทำให้เด็กเกิดการเรียนรู้ตนเองและสิ่งแวดล้อมมากขึ้นตามวัย
• ช่วยพัฒนาเด็กเป็นรายบุคคล
• ช่วยเสริมสร้าง / กระตุ้นความคิดสร้างสรรค์
• ศิลปะเป็นพื้นฐานทางการศึกษาสำหรับเด็ก
  
  
  เพราะ ศิลปะ ช่วยให้เด็กปฐมวัยมีประสบการณ์ที่หลากหลาย
       - ประสบการณ์ด้านการสำรวจ ตรวจสอบ
       - ประสบการณ์ด้านวัสดุ-อุปกรณ์

จุดมุ่งหมายในการสอนศิลปะ 

• การสอนศิลปะเด็ก ไม่ใช่การสอนให้เด็กวาดรูปเก่ง
• เป็นการปลูกฝังนิสัยอันดีงาม ละเอียดอ่อน
• การสอนศิลปะเด็กมีจุดมุ่งหมาย เพื่อ
       1.ฝึกทักษะการใช้มือเตรียมความพร้อม ผ่านประสาทสัมผัสทั้ง 5
   
       2.ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์ + ความสามารถของเด็กแต่ละคน 
   
       3.พัฒนาร่างกาย อารมณ์ สังคม สติปัญญา และ บุคลิกภาพ
  
       4.ปลูกฝังค่านิยม เจตคติ และคุณสมบัติที่ดีของศิลปะ และวัฒนธรรมไทย
  
       5.ฝึกให้เด็กได้เริ่มต้นเรียนรู้การใช้เครื่องมือ เครื่องใช้ในการทำศิลปะ รู้จักการเก็บรักษา ทำความสะอาด
  
       6.ฝึกการทำงานร่วมกันเป็นทีม
  
       7.เปิดโอกาสให้เด็กแสดงออกอย่างอิสระ ผ่อนคลาย สนุกสนาน
  
       8.นำประสบการณ์ที่ได้รับไปปรับใช้ในชีวิตประจำวัน

บทบาทครูศิลปะ

• เป็นผู้สร้างบรรยากาศ (ในการประดิษฐ์ คิดค้น ผลิตผลงาน)
• เป็นผู้ส่งเสริม สนับสนุน  (พูดคุย เร้าความสนใจ)
• เป็นผู้ดูแลเด็กให้สร้างสรรค์งาน (ให้ความรัก ความอบอุ่น)
• เป็นต้นแบบที่ดี (สาธิตวิธีการที่ถูกต้อง)
• เป็นผู้อำนวยความสะดวก (จัดเตรียมวัสดุ-อุปกรณ์)

 ข้อคำนึงในการสอนศิลปะ

1. หลีกเลี่ยงการให้แบบ
2. ต้องช่วยพัฒนาความเป็นตัวของตัวเองให้แก่เด็ก
3. ไม่บีบบังคับหรือคาดคั้น
4. ไม่แก้ไขหรือช่วยเด็กทำผลงาน
5. ไม่วิจารณ์งานศิลปะเด็ก
6. มีส่วนร่วมในการช่วยให้ผู้ปกครองเห็นคุณค่าของเด็ก
7. มีส่วนช่วยขยายประสบการณ์ทางศิลปะของเด็กไม่อยู่แต่ในห้องเรียน

การเตรียมการสำหรับการสอน

• การสร้างข้อตกลง ระเบียบการใช้
• การจัดเตรียมวัสดุอุปกรณ์
• การจัดวางวัสดุ
• การจัดเตรียมเครื่องมือรักษาความสะอาด
• การจัดเตรียมพื้นที่ในการทำงานอย่างเหมาะสม
• การจัดเก็บผลงาน / การจัดสถานที่แสดงผลงาน

ลำดับขั้นตอนในการสอน

• ขั้นตอนในการสอน

               1. เลือกเรื่อง
               2. กำหนดจุดมุ่งหมาย

               3. เตรียมการก่อนสอน

               4. ทดลองและตรวจสอบอุปกรณ์
               5. ทำการสอนจริงตามแผน
               6. เตรียมตัวเด็กให้พร้อม
               7. การปฏิบัติงานของเด็กโดยครูเป็นผู้ดูแล
               8. การเก็บรักษาและการทำความสะอาด

               9. การประเมินผลงานเด็ก

เทคนิควิธีการสอน

• เข้าถึง ดูแลเอาในใส
• เข้าใจ ความสามารถ ความแตกต่าง
• ให้ความรัก รักและเข้าใจ
• สร้างบรรยากาศ หลากหลาย สนุกสนาน
• มีระเบียบวินัย มีข้อตกลงร่วมกัน
• ปลอดภัย คำนึงถึงความปลอดภัย

อาจารย์แจกใบกิจจกรรมให้นักศึกษาได้ทำ

• กิจกรรม วาดภาพระบายสี

             คำสั่ง : วาดภาพตนเองตามจินตนาการ